Το μποϊκοτάζ στην Coca Cola μετατρέπεται σε επιχειρηματικό και κοινωνικό πόλεμο

Loading...

1

“… διατηρούσαμε μερικότερες μονάδες παραγωγής και στη Θεσσαλονίκη, στο Μεσολόγγι, την Κέρκυρα, τη Ρόδο, την Αθήνα και στην Πάτρα. Την παραγωγική δραστηριότητα στα εργοστάσιά μας αυτά διακόψαμε διαδοχικά …”

Από “Αγωγή” της Coca Cola κατά εργαζομένων (Σεπτέμβριος 2014)

Κείμενο: Όμηρος Ταχμαζίδης 

“Το μποϊκοτάζ αρχίζει να αποκτά τη δική του ανεξάρτητη δυναμική και να διαμορφώνει πλέον απρόβλεπτα τις αγοραστικές συνήθειες των καταναλωτών”- η φράση αυτή ευρίσκεται στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας “Σύγχρονη Συνδικαλιστική Σκέψη” που κυκλοφόρησε περί τα τέλη Ιουνίου του 2016. Η εφημερίδα είναι όργανο της Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Εργατοϋπαλλήλων Εμφιαλωμένων Ποτών (ΠΟΕΕΠ) και  ο τίτλος της περιγράφει με εύγλωττο τρόπο, αυτό το οποίο προέβλεπαν πέρυσι όλοι όσοι συμμετείχαν στο Κίνημα “Ούτε γουλιά Coca Cola”: “Οι καταναλωτές παίρνουν το >πάνω χέρι<”. Σήμερα ένα χρόνο μετά ημπορούμε μετά βεβαιότητος να πούμε ότι ο ρόλος των καταναλωτών είναι καθοριστικός για την κίνηση στην αγορά των αναψυκτικών, εφόσον είναι αυτοί που πήραν το “πάνω χέρι” στην σύγκρουση με την πολυεθνική Coca Cola.

Επτά συνάφειες από την κατάσταση στην αγορά των αναψυκτικών ψηφιδώνουν την εικόνα του συγκεκριμένου κλάδου στην τρέχουσα περίοδο:

1. Τα μερίδια αγοράς της Coca Cola και Pepsi Cola, όταν άρχισε το μποϊκοτάζ με το σύνθημα “Ούτε γουλιά Coca Cola” κυμαίνονταν περίπου στο 95%. Σήμερα κυμαίνονται πάνω-κάτω στο άκρως συμβολικό ποσοστό του 50%. Με δεδομένο ότι η Pepsico-Ήβη – αυτό είναι ένα από τα απρόβλεπτα παραποτελέσματα του μποϊκοτάζ –  σε κάμποσο καιρό θα περιθωριοποιηθεί αμετακλήτως στην ελληνική αγορά, και με δεδομένο τη συνέχιση της προδιαγεγραμμένης πτώσης της Coca Cola, θα πρέπει να θεωρήσουμε βέβαιη την υποχώρηση των μεριδίων αγοράς των δύο πολυεθνικών στον κλάδο των αναψυκτικών κάτω από 50%.

1. Η αύξηση των μεριδίων των εγχώριων εταιριών έγινε εις βάρος εκείνων των πολυεθνικών εταιριών. Το γεγονός του διευρυμένου χαρτοφυλακίου των προϊόντων τους δε σήμαινε υποχρεωτικά και διεύρυνση του καταναλωτικού κοινού τους. Ωστόσο προσέφερε ποικίλες οδούς διαφυγής σε όσους τέντωναν τα αυτιά τους στα συνθήματα του μποϊκοτάζ, όταν οι απεργοί βγήκαν στους δρόμους μοιράζοντας φυλλάδια ή κοινοποιώντας τα αιτήματά τους με τα μεγάφωνα στα αυτοκίνητά τους. Αναπτύχθηκε ένα είδος αμφίδρομης σχέσης – την πρωτοπαρατηρήσαμε στην αγορά της Θεσσαλονίκης, αυτή την “θερμοκοιτίδα του μποϊκοτάζ” – μεταξύ καταναλωτών-μποϊκοτάζ και εγχώριων προϊόντων αναψυκτικών. Οι καταναλωτές αναζητούσαν στα ράφια των σούπερ μάρκετ διέξοδο για να στηρίξουν το μποϊκοτάζ. Έτσι, σε ένα πρώτο στάδιο, προσπαθώντας να ανιχνεύσουν νέα για αυτούς καταναλωτικά προϊόντα στράφηκαν σε εκείνα της ιδιωτικής ετικέτας (=αναψυκτικά και άλλα προϊόντα που φέρουν το σήμα του σούπερ μάρκετ που πωλούνται). Στη συνέχεια, και εδώ έγκειται η συμβολή των εγχώριων προϊόντων, προχώρησαν στην κατανάλωση επώνυμων προϊόντων. Το μποϊκοτάζ δε θα μπορούσε να προχωρήσει εάν για τους καταναλωτές απέμεναν ως μοναδική διέξοδος στήριξης τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας. Στο πλαίσιο αυτών των αναζητήσεων, το πρώτο επώνυμο προϊόν το οποίο “ανακάλυψαν” οι καταναλωτές της Θεσσαλονίκης ήταν η Green Cola. Και τούτο συνέβη όχι διότι στράφηκαν αιφνιδίως στα λεγόμενα “υγιεινά” προϊόντα, αλλά διότι η συσκευασία της Green Cola ήταν πιο ευδιάκριτη από όλες τις άλλες. Οι καταναλωτές “αναζήτησαν” και ηύραν την πιο ευδιάκριτη “απάντηση” στα ράφια των σούπερ-μάρκετ. Αυτά τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο του 2013: η στροφή των καταναλωτών ανάγκασε τους ιθύνοντες της εταιρίας από την Ορεστιάδα να αντικαταστήσουν με σπουδή τις γιγαντοαφίσες που διαφήμιζαν την πορτοκαλάδα “Μπλε” έξω από τα σούπερ μάρκετ της Πυλαίας με εκείνες της Green Cola – “το άλογο ξυπνάει τον αγωγιάτη”, κατά πως λέγει το λαϊκό γνωμικό. Μέσα από παραπλήσιες διαδικασίες κατέληξαν οι καταναλωτές/τριες της Θεσσαλονίκης και στα προϊόντα της πατρινής εταιρίας “Loux” και όταν μετά εμφανίσθηκαν τα αναψυκτικά της ηπειρώτικης εταιρίας “Βίκος” στην Θεσσαλονίκη, η αγορά της πόλης ευρισκόταν σε μόνιμη “αναστάτωση”. Η εισροή αναψυκτικών από όλες τις γωνιές της Ελλάδος ήταν στην ημερήσια διάταξη, εφόσον οι χονδρέμποροι θεωρούσαν ότι, ίσως, κάπου “κτυπήσουν φλέβα χρυσού”. Αυτή η πανσπερμία των προσφερόμενων προϊόντων ευνοούσε την Coca Cola, εφόσον οι όποιες απώλειες θα διασπείρονταν σε περισσότερους παίκτες, οι οποίοι θα παρέμεναν αδύναμοι και θα ήταν εύκολοι αντίπαλοι, όταν θα έληγαν οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων και θα ατονούσε το Κίνημα “Ούτε γουλιά Coca Cola”. Τα πράγματα, ωστόσο, πήραν άλλη τροπή: οι απεργοί συνέχισαν να ενοχλούν με την παρουσία τους και η πανσπερμία στην αγορά της Θεσσαλονίκης, πολύ σύντομα άρχισε να περιορίζεται και να αυξάνονται τα μερίδια αγοράς συγκεκριμένων εταιριών. Σήμερα αυτές οι επιχειρήσεις έχουν πανελλαδική εμβέλεια και θεωρούνται, πλέον, “μεγάλες”: η “Λούξ” από την Πάτρα, η Green Cola Hellas από την Ορεστιάδα, η “Βίκος” από τα Ιωάννινα. Άλλες εταιρίες συνέχισαν να έχουν μια ευπρόσωπη παρουσία στην αγορά της Θεσσαλονίκης: η ΕΨΑ ήταν γνωστή και πριν το μποϊκοτάζ και συνεχίζει να έχει ένα ικανοποιητικό μερίδιο στην αγορά μιας πόλης, που ακόμη κατακλύζεται με αναψυκτικά από όλη την Ελλάδα. Ανάμεσά τους η Nectar από τις Σέρρες, η Frutop από την Αθήνα, η “Κλιάφας” από τα Τρίκαλα, οι κρητικές επιχειρήσεις αναψυκτικών που δεν κυκλοφορούν μόνο στα κρητικά καταστήματα, αλλά και σε άλλα σημεία πωλήσεων: “Τεμένια”, “Φήμη”, “Αρκάδι”, “Γεράνι”…

1. Η αδυναμία της Coca Cola να ελέγξει της συνέπειες του μποϊκοτάζ φαίνεται από την διαρκή προσπάθεια της να επιβάλλει συνθήκες σιγής γύρω από τις κινητοποιήσεις και τα αιτήματα των εργαζομένων και του Κινήματος “Ούτε γουλιά Coca Cola…”. Από τη μια προσπάθησε να εκφοβίσει τους απεργούς με μηνύσεις και αγωγές ζητώντας χρηματικές αποζημιώσεις (συνολικά η Coca Cola απαιτεί από τους εργαζόμενους 1.250.000 ευρώ), από την άλλη φρόντισε να μην αναμεταδίδεται τίποτε σχετικό με την απεργία και τους εργαζόμενους. Μάλιστα, η σιωπή αυτή επιβλήθηκε, αργότερα, και σε όλη την ειδησεογραφία που αφορά στις γενικότερες εξελίξεις στον κλάδο των χυμών και αναψυκτικών, διότι υπάρχει ο φόβος κάποιες από αυτές να λειτουργήσουν προωθητικά για το μποϊκοτάζ. Ο έλεγχος των ειδήσεων αφορά τον τύπο, τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, ακόμη και το διαδίκτυο και το πληροφοριακό υλικό των δημοσιογραφικών ιστοσελίδων. Εκεί που η Coca Cola αντιμετωπίζει τα περισσότερα προβλήματα, σε αυτή την προσπάθεια ελέγχου, είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media). Αλλά και προς αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε η πολυεθνική δικαστικώς για να απαγορέψει συνθήματα και αιτήματα των εργαζομένων και του Κινήματος “Ούτε γουλιά Coca Cola…” – εκκρεμεί μια δικαστική διαμάχη…

1. Όσοι γνωρίζουν εκ των έσω το σύστημα Coca Cola υπογραμμίζουν το σημαντικό ρόλο που κατέχει ή καλύτερα κατείχε, μέχρι την εποχή πριν το μποϊκοτάζ, ο “στρατός” των πωλητών της εταιρίας: αποκομμένοι από τους υπόλοιπους εργαζόμενους, κάτω από τη διαρκή εποπτεία και πίεση των προϊσταμένων τους , ήταν και είναι οι εκτελεστές των σχεδίων, θεμιτών και αθέμιτων, της πολυεθνικής στην αγορά της χώρας. Σημειωτέον ότι οι πωλητές θα ήταν το μοναδικό τμήμα που δε θα έχανε την εργασία του, ακόμη και όταν όλο το παραγωγικό τμήμα της επιχείρησης θα μετέβαινε οριστικώς στην Βουλγαρία: από το 2006 είχε προγραμματιστεί να κλείσουν σταδιακά όλες οι μονάδες παραγωγής στην Ελλάδα και να μεταφερθούν στην Βουλγαρία, η εξέλιξη αυτή διακόπηκε προσωρινώς από το μποϊκοτάζ και τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων της Θεσσαλονίκης. Αυτός ο “στρατός” των πωλητών της Coca Cola τελεί υπό διάλυση. Η εμφάνιση και άλλων επιχειρήσεων με αξιώσεις στην αγορά έδωσε μια διέξοδο σε πολλά έμπειρα στελέχη να αλλάξουν “φανέλα” και να ξεφύγουν από τις “πιεστικές” πρακτικές της Coca Cola. Στελέχη που μεταλαμπαδεύουν  και την “τεχνογνωσία” του αθέμιτου ανταγωνισμού στην αγορά στους ανταγωνιστές. Και άλλα πολλά…

1. Η φετινή διαφημιστική εκστρατεία της Coca Cola δηλώνει το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η πολυεθνική: έχει εξαπολύσει μια επίθεση σε όλα τα μέτωπα και προσπαθεί να επανακτήσει το ρόλο του αποκλειστικού διαμορφωτή της αγοράς. Πρόκειται για κινήσεις πανικού: πρώτον διότι οι ανταγωνιστές άγγιξαν ένα νευραλγικό σημείο για την ανάπτυξη στον συγκεκριμένο κλάδο, δηλαδή την λεγόμενη “κρύα αγορά” και δεύτερον άγγιξαν και την Κρήτη, το θερινό χρυσορυχείο του κλάδου, την περιοχή της χώρας με την μεγαλύτερη κατά κεφαλή κατανάλωση αναψυκτικών εξ αιτίας των κλιματολογικών συνθηκών και της μεγάλης παρουσίας τουριστών. [Βλ. σχετικώς τα άρθρα στο διαδίκτυο: Όμηρος Ταχμαζίδης, Η Coca Cola καπηλεύεται την αρχαιότητα στοχεύοντας στην αγορά της Κρήτης, Όμηρος Ταχμαζίδης, Η καταναλωτική συνείδηση και το μποϊκοτάζ στην Coca Cola] Στην Θεσσαλονίκη έχει σπάσει προ πολλού η μονοπώληση των ψυγείων από τα προϊόντα της Coca Cola: για πρώτη φορά φέτος εντόπισα γυράδικο σε δυτική συνοικία της πόλης, που διαθέτει μόνο προϊόντα της “Βίκος Α.Ε.” και της “Green Cola Hellas”.

1. Η Coca Cola  επιζητεί εναγωνίως τρόπους για να επανενταχθεί στη συνείδηση του καταναλωτή και μετέρχεται ένα σωρό τεχνάσματα και διαφημιστικά “τερτίπια”. Ωστόσο, η ανισορροπία στη σχέση της με το καταναλωτικό κοινό που προκάλεσαν τα αλλεπάλληλα λουκέτα στα εργοστάσια ανά την Ελλάδα, τα διαρκή ψέματα και οι μεθοδεύσεις συγκάλυψης της πραγματικότητας και των αληθινών προθέσεων της εταιρίας, οι εισαγωγές από την Βουλγαρία, η προσπάθεια ποινικοποίησης των εργατικών διεκδικήσεων, οι μηνύσεις και αγωγές με τις υπέρογκες χρηματικές απαιτήσεις, οι αθέμιτες πρακτικές για δεκαετίες στην αγορά της Ελλάδας και άλλα πολλά, θα χρειαστεί πολύ χρόνο για να λησμονηθούν. Και το χειρότερο για την Coca Cola είναι ότι η μετατόπιση του καταναλωτικού δυναμικού της χώρας προς άλλες επιλογές έχει προκαλέσει κινητικότητα των κεφαλαίων [Βλ. Όμηρος Ταχμαζίδης, Το μποϊκοτάζ στην Coca Cola κινητοποιεί κεφάλαια] και έχει δημιουργήσει ένα νέο οικονομικό-επιχειρηματικό περιβάλλον και νέες θέσεις εργασίας. Στις μακροκοινωνικές συνέπειες αυτών των αλλαγών συμπεριλαμβάνεται και η διαρκής αναπαραγωγή της αντιπαλότητας προς την Coca Cola.

1. Η Coca Cola εξαναγκάστηκε εκ των πραγμάτων να διεκδικήσει εκ νέου την απωλεσθείσα δεσπόζουσα θέση της στην αγορά φέροντας στο προσκήνιο ένα νέο προϊόν αντίγραφο της επιτυχίας μιας πρώην “ανύπαρκτης” επιχείρησης από την Ορεστιάδα, που διεύθυνε ένα πρώην απολυμένο μεσαίο στέλεχός της: η επιτομή της αμυντικής κίνησης του ισχυρού, όταν ευρίσκεται σε αμηχανία. Μοναδική σκέψη να εξοντωθεί ο αντίπαλος όσο το ταχύτερο δυνατόν: καθόλου υπομονή, καμία έμπνευση. [Βλ. το άρθρο στο διαδίκτυο: Όμηρος Ταχμαζίδης, Η Coca Cola και ο “οικονομικός δολοφόνος” της] Η μοναδική έμπνευση ήταν να δημιουργηθεί ένα αντίγραφο, μια cola “μαϊμού”, ως αντίπαλος της “πράσινης” cola από την Ορεστιάδα. Η Green Cola ανακηρύχτηκε, εμμέσως πλην σαφώς, από το επιτελείο της Coca Cola στην Ατλάντα, ως ο “νούμερο ένα” εχθρός. Οι αποφάσεις υπό πίεση φαίνεται ότι είναι, λόγω του μποϊκοτάζ, καθεστώς στα υψηλόβαθμα κλιμάκια της αμερικανικής πολυεθνικής, αν κρίνουμε από την αξιοπερίεργη διακοπή της συνεργασίας με την Nestle στην παραγωγή του κρύο τσαγιού Nestea. Είναι φανερό ότι η ολλανδική πολυεθνική που κατέχει το 50% του συγκεκριμένου προϊόντος σε όλο τον κόσμο, θέλει να απαλλαγεί από τον βραχνά του μποϊκοτάζ εναντίον της Coca Cola στην Ελλάδα, που έχει αντίκτυπο και στις πωλήσεις ενός κοινού τους προϊόντος. [Βλ, το άρθρο στο διαδίκτυο: Όμηρος Ταχμαζίδης, Μποϊκοτάζ και στο κρύο τσάι Nestea ] Έτσι, από τον Ιανουάριο του 2018 στην Ελλάδα και μόνο στην Ελλάδα οι δύο πολυεθνικές θα χωρίσουν τα “τσανάκια” τους αναφορικώς με το κρύο τσάι Nestea, ενώ στον υπόλοιπο κόσμο, π.χ. Βουλγαρία, θα συνεχίσουν τη συνεργασία τους: είναι φανερό ότι κάποια σχέση υπάρχει με τις επιπτώσεις του μποϊκοτάζ στις πωλήσεις του Nestea στην ελληνική αγορά.

Κλείνοντας να σημειώσουμε ότι ο κλάδος των αναψυκτικών και των χυμών αποτελεί, παρά την πτώση του τα τελευταία χρόνια, μια δυναμική αγορά η οποία συμβάλλει τα μέγιστα στη δημιουργία θέσεων εργασίας και συνεισφέρει στην εθνική οικονομία – το 2015 αυτό άγγιζε το 1,4% του ΑΕΠ. Σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση της ελληνικής οικονομίας διαδραματίζει η αυξανόμενη εξωστρέφεια πολλών επιχειρήσεων του κλάδου, όπως η Green Cola, η Λούξ, η ΕΨΑ η Frutop, η ΕΑΣ Αργολίδας – Ρέα, τα νερά ΖΑΡΟΣ, κ.α.

Υ.Γ.: Όπως πληροφορούμε στην αποθήκη διανομής της Coca Cola στην Θεσσαλονίκη τις τελευταίες εβδομάδες υπάρχει μεγάλη κίνηση προϊόντων με κατεύθυνση τη Δυτική Μακεδονία και την Ήπειρο – όπως και προς τον Βόλο! (Στον Βόλο η Coca Cola έκλεισε το εργοστάσιο της τον Νοέμβριο του 2015. Και όπως σημείωνε τότε πρωτοσέλιδα ο τοπικός τύπος: “Το πλήγμα για την τοπική οικονομία και απασχόληση είναι πολύ μεγάλο καθώς η συγκεκριμένη βιομηχανία είχε έναν πολύ σημαντικό κύκλο εργασιών στην Μαγνησία”. (Εφημ. “Ταχυδρόμος”,  Πέμπτη 12 Νοεμβρίου 2015). Επειδή συνηθίζω να γίνομαι “κακός” με τους “κακούς” και “πονηρός” με τους “πονηρούς” περιμένω μια λογική εξήγηση για αυτή την περίπλοκη διαδικασία διανομής: από το Σχηματάρι της Βοιωτίας στην Θεσσαλονίκη και από εκεί πίσω στο Βόλο. Ποιο λογική μου φαίνεται η διαδρομή Βουλγαρία (Σόφια), Θεσσαλονίκη, Βόλος (ή Γρεβενά και Ιωάννινα) από τη διαδρομή Σχηματάρι, Θεσσαλονίκη, Βόλος (ή Γρεβενά και Ιωάννινα). Εκτός και αν “παραφρόνησε” το SAP στην Σόφια (και αυτό μεταφέρθηκε από την Ελλάδα στην Βουλγαρία: άλλη μια προσφορά ποιοτικών θέσεων εργασίας στη γειτονική χώρα που διθυραμβικά παρουσίασε στο βουλγαρικό  κοινό η βουλγαρική ιστοσελίδα της αμερικανικής πολυεθνικής) και συμπεριφέρεται αλλοπρόσαλλα. Κλείνω αυτό το σημείωμα επισημαίνοντας ότι το μποϊκοτάζ μείωσε στο ελάχιστο τη σημασία που έχουν οι ποσότητες που κατευθύνονται προς τα ράφια των σούπερ μάρκετ και τα ψυγεία στα σημεία της “λιανικής πωλήσεως”: όσο περισσότερο φορτώνονται τα ράφια, τόσο μεγαλύτερος θα είναι ο όγκος των “ληγμένων” που θα επιστραφούν – αυτό το βλέπουμε στο τέλος κάθε μήνα στα σούπερ μάρκετ της Θεσσαλονίκης.

Και αυτό το καλοκαίρι δεν καταναλώνουμε τα προϊόντα της Coca Cola. Μποϊκοτάζ στην Fanta, το Sprite, το Schweppes, το Nestea, τον καφέ illy issimo, το Frulite, την Amita, το νερό ΑΥΡΑ, τα σνακς ΤΣΑΚΙΡΗΣ.

Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”

Πηγή: τρικλοποδιά